رشد جمعیت و نیاز روزافزون به منابع آبی و همچنین تغییرات اقلیمی و وقوع پدیده خشک‌سالی طی چنددهه‌اخیر باعث افزایش برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی شده که صدمات جبران‌ناپذیری را به‌بار آورده است؛ طوری‌که حدود ۶۱۰ دشت ایران در وضعیت بحرانی قرار گرفته‌اند. دراین‌بین دشتهای جنوبی تهران به‌علت تراکم بیشتر جمعیت در زمره بحرانی‌ترین دشتهای کشور قرار گرفته است. طبق مطالعات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، میزان فرونشست زمین در جنوب‌غرب تهران سالانه ۲۴سانتی‌متر برآورد شده که می‌تواند زندگی بسیاری از مردم این ناحیه را تحت‌الشعاع قرار دهد. به‌گزارش آنا؛ علی بیت‌الهی (عضو هیئت‌علمی و مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی) می‌گوید؛ فرونشست زمین، پدیده‌ای‌ست که رابطه مستقیمی با افت سطح آب‌های زیرزمینی دارد یعنی در دشت‌هایی که آب‌های زیرزمینی ازطریق چاه بیش‌ازحد تغذیه‌شان استحصال و برداشت می‌شود، سطح آب پایین‌تر می‌رود؛ مثلاً دشت ورامین قبلاً عمده محصولات کشاورزی موردنیاز شهر تهران را تأمین می‌کرد. پیش‌ازاین معمولاً در این دشت وقتی ۲۰ یا ۳۰متر چاه حفر می‌شد، به آب می‌رسیدیم اما اکنون در همین دشت، مناطقی وجود دارد که حتی اگر ۱۲۰متر هم چاه حفر شود به آب نمی‌رسیم زیرا سطح آب زیرزمینی کمتر شده است. کمترشدن آب زیرزمینی به‌دلیل افزایش مصرفمان است. ازسویی، تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی و میزان بارندگی‌ها نیز کاهش یافته است و با احداث سدها، جلوی روان آب‌ها را گرفته‌ایم. چنین مسائلی باعث شده که سطح آب پایین برود و ویلان آب منفی شود؛ ویلان منفی آب بدین‌معناست‌که مصرفمان بیشتر از تغذیه آب زیرزمینی‌ست ازاین‌رو، سطح آب پایین می‌رود. زمانی‌که سطح آب زیرزمینی پایین برود، دانه‌های خاک و لایه‌های زمین درهم‌فشرده می‌شوند و سطح زمین نشست پیدا می‌کند و به‌تدریج پایین می‌رود بنابراین دلیل اصلی فرونشست زمین افت سطح آب‌های زیرزمینی‌ست. بیت‌الهی می‌گوید؛ مطالعات نشان داده‌اند اکنون تمامی ۶۱۰ دشت یا محدوده مطالعاتی ایران، کمبود آب و کسری مخزن آب زیرزمینی دارد که درپی‌آن، فرونشست زمین رخ می‌دهد. اکنون جز استان گیلان که دستخوش این پدیده نشده است، در تمام استان‌ها شاهد بروز فرونشست دشت‌ها هستیم. وی خاطرنشان کرد؛ مقادیر و اعداد فرونشست دشتهای ایران باتوجه‌به شرایط هواشناسی، نوع کشاورزی و تعداد جمعیت و میزان افت سطح آب زیرزمینی با یکدیگر متفاوت است. درحال‌حاضر بیشترین کسری مخزن یا کاهش آب را در استان خراسان رضوی در فلات مرکزی ایران داریم؛ کسری مخزن آب این‌استان عدد بسیاربالایی را نشان می‌دهد. همچنین میزان فرونشست زمین در دشتهای اطراف تهران و استان تهران به‌دلیل تمرکز جمعیتی به‌مراتب بیشتر از سایر استان‌هاست. وی تأکید کرد؛ طی مطالعاتی که ما در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی انجام داده‌ایم، میزان فرونشست زمین در جنوب‌غرب تهران سالانه ۲۴سانتی‌متر برآورد شده است. این‌عدد خیلی بزرگ است زیرا اگر در یک ناحیه زمین سالانه یک تا دوسانتی‌متر فرونشست داشته باشد، بحرانی تلقی می‌شود. اگر این‌میزان فرونشست جنوب‌غرب تهران درنظر بگیریم، طی دو الی سه‌دهه‌آینده زمین چندین‌متر پایین‌تر می‌رود. مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید؛ براثر نشست زمین، تخلخل و فضای بین خاک در لایه‌های زمین گرفته و متراکم می‌شود بنابراین آب باران و برف دیگر نمی‌تواند در آن دشت‌ها نفوذ پیدا کند ازاین‌رو به‌صورت سیلاب در سطح زمین روان می‌شود و مواد مغذی که در سطح خاک وجود دارند را می‌شوید و با خودش می‌برد که اصطلاحاً فرسایش خاک را پدید می‌آورد. وی یادآور می‌شود؛ پدیده فرونشست زمین در اصفهان خصوصیت ویژه‌ای دارد؛ این پدیده سرتاسر کلان‌شهر استان اصفهان را دربرگرفته است و آثار تاریخی زیادی درحال‌آسیب دیدن هستند. اکنون ساختمان‌های زیادی تحت‌تأثیر فرونشست زمین قرار دارند که باید اقدامات ویژه‌ای دراین‌خصوص انجام دهیم. در میان دشتهای کشور، دشت رفسنجان در کرمان رکورددار است. اکنون در حوالی شهر کرمان در زرند و ارزوئیه کرمان، میزان پراکندگی پهنای فرونشست زمین بالاست. میزان فرونشست زمین به‌دلیل برنج‌کاری‌ها، کشاورزی‌ها و مصرف بی‌رویه آب در مرودشت (استان فارس) حوالی آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم نیز بسیار است و اکنون آثار تاریخی تحت‌تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند.
دیدگاه‌ها
هیچ نظری هنوز ثبت نشده است.